İlk Dünya Kupası, bugün her 4 yılda bir tüm dünyanın gözlerini çevirdiği bir futbol şöleninin fitilini ateşledi. Dünyanın tüm kıtalarında, hemen hemen her ülkenin katılmak için mücadele ettiği bu devasa organizasyon yıllar boyunca yankı uyandıran pek çok olaya ev sahipliği yaptı. Savaş halinde olan ülkelerin birbiriyle yaptığı maçlar büyük olaylara sahne oldu.
Peki, ilk Dünya Kupası nerede düzenlendi ve Dünya Kupası tarihinde ne gibi ilkler gerçekleşti. İlkoloji olarak bu hafta Dünya Kupası’nın yolculuğunu ele aldık.
İlk Dünya Kupası Nerede ve Ne Zaman Düzenlendi?
Dünya Kupası fikrinin ilk olarak ortaya çıkışı, dönemin FIFA başkanı Jules Rimet sayesinde oldu. Başkanın 1928 yılında gerçekleştirilen FIFA kongresinde bir dünya kupası düzenlemesi fikrini ortaya atmasıyla birlikte ilk Dünya Kupası düzenleme süreci de başladı.
1930 yılında gerçekleştirilen ilk FIFA Dünya Kupası Uruguay’ın başkenti Montevideo’da oynandı. Kupaya Uruguay’ın ev sahipliği yapmasının nedeni, ülkenin 1930 yılında bağımsızlığının 100. yılını kutlayacak olmasıydı. Uruguay futbol milli takımı ise 1928 olimpiyatlarında güçlü bir performans göstererek şampiyon olmuştu. Ayrıca Uruguay hükümeti katılım için gerekli olan seyahat ve konaklama masraflarını üstlenmeyi de kabul etmişti.
1930 FIFA Dünya Kupası 13-30 Temmuz 1930 tarihlerinde gerçekleşti ve tüm maçlar ev sahibi ülkenin başkenti Montevideo’da oynandı. Avrupa takımları hem uzak mesafe hem yüksek maliyetler nedeniyle kupaya katılım sağlamakta çekimser davrandı. Ancak Jules Rimet’nin kişisel çabaları sayesinde Belçika Fransa Romanya ve Yugoslavya kupaya katılım için ikna edildi.
İlk Dünya Kupası’nın Formatı
İlk Dünya Kupası katılımcı sayısı toplam 13 takımdır. Bu 13 takım arasında 4 Avrupa ülkesi, 7 Güney Amerika ülkesi ve 2 Kuzey Amerika ülkesi bulunur. Bu 13 takım toplamda 4 gruba ayrılmıştı. 1. grupta 4 takım, diğer 3 grupta ise üçer takım bulunuyordu. Her takım grubundaki takımlarla birer kez karşılaştı. Yalnızca grubunu birinci sırada tamamlayan takımlar yarı finale yükseldi.
İlk Dünya Kupası katılımcıları ise aşağıdaki gibidir:
- Güney Amerika: Uruguay, Arjantin, Şili, Brezilya, Peru, Paraguay, Bolivya
- Kuzey Amerika: Amerika Birleşik Devletleri, Meksika
- Avrupa: Yugoslavya, Belçika, Romanya, Fransa
Jules Rimet Kupası olarak da adlandırılan bu ilk Dünya Kupası yarı finali tek maç usulüne göre oynandı. Yarı finalleri kazanan takımlar finale yükseldi ve ilk Dünya Kupası final müsabakasının sonunda kazanan belli oldu. Ayrıca bu karşılaşmaların hiçbiri için televizyon yayını da olmadı.
Dünya Kupası’nı Kazanan İlk Ülke
İlk Dünya Kupası grup aşaması sonunda Uruguay, Arjantin, ABD ve Yugoslavya gruplarında birinci olarak yarı finale yükseldi. Az sayıdaki Avrupa ülkelerinin başarısızlığının yanı sıra Güney Amerika ülkelerinin elde ettiği başarı dikkat çekti.
26 Temmuz 1930 tarihinde gerçekleşen ilk yarı final eşleşmesinin galibi ABD’yi 6-1’lik skorla geçen Arjantin oldu. 27 Temmuz 1930’da gerçekleşen ikinci yarı final mücadelesini ise Uruguay, Yugoslavya karşısında 6-1’lik skorla kazandı. Dolayısıyla ilk Dünya Kupası finalinin adı Uruguay-Arjantin oldu.
Dünya Kupası’nı ilk kazanan ülke unvanı ev sahibi Uruguay’a aittir. 30 Temmuz 1930 tarihinde Montevideo’daki Estadio Centenario Stadyumu’nda oynanan maçta Arjantin’i 4-2 mağlup eden Uruguay oldu. Uruguay’ın gollerini 12. dakikada Pablo Dorado, 57. dakikada Pedro Cea, 68. dakikada Victoriano Iriarte ve 89. dakikada Hector Castro kaydetti. Arjantin’in golleriyse 20. dakikada Carlos Peucelle ve 37. dakikada Guillermo Stabile’den geldi.
İlk Dünya Kupası Topu
1930 yılındaki Dünya Kupası ya da Dünya Kupası finalleri için üretilen herhangi bir maç topu yoktu. Ancak o güne dek kullanılan Arjantin tarafından kullanılan 12 modelli Tiento ve Uruguay tarafından kullanılan 11 panelli T-model topları da bu turnuva topları olarak belirlendi. Dolayısıyla bu iki top ilk Dünya Kupası topu olarak nitelenebilir.
Yarı final maçları bitip finale gelindiğinde, maçın hangi topla oynanacağına dair bir anlaşmazlık yaşandı. Bu nedenle ilk yarı Arjantin’in, ikinci yarı ise Uruguay’ın topu ile oynandı.
Dünya Kupalarının İlkleri
Bu ilk Dünya kupası, aynı zamanda pek çok ilkin yaşandığı bir Dünya Kupası olarak da tarihe geçti. İlk Dünya Kupası sırasında yaşanan bazı ilklerse şunlar:
- Dünya Kupası’nda oynanan ilk iki maç aynı saatte başlamıştır. Dolayısıyla Dünya Kupası tarihi içindeki ilk maç 4-1 biten Fransa – Meksika ve 3-0 biten ABD – Belçika maçları olarak kabul edilir.
- Dünya Kupası’nın ilk golünü Fransız futbolcu Lucien Laurent kaydetmiştir. Fransa’nın Meksika’yı 4-1 yendiği maçta kaydedilen bu gol 19. dakikada kafa vuruşuyla gelmiştir. Lucien Laurent Dünya Kupası ilk gol sahibi olarak tarihe geçmiştir.
- Dünya Kupası tarihindeki ilk penaltı golü Meksika’dan Manuel Rosas tarafından atılmıştır.
- Bir maçı gol yemeden tamamlayan ilk kaleci ABD’nin Belçika’yı 3-0 yendiği maçta Jimmy Douglas olmuştur.
- İlk hat-trick yapan futbolcu 17 Temmuz’da oynanan ve ABD’nin Paraguay’ı 3-0 yendiği maçta Bert Patenaude olmuştur.
1930’lu yıllarda henüz kırmızı kart uygulaması bulunmuyordu. Kırmızı kart uygulamasının başlangıcı 1970 yılında oldu. 14 Haziran 1974 tarihinde oynanan Şili-Batı Almanya maçında Şili oyuncusu Carlos Caszely, Dünya Kupası’nda ilk kırmızı kart gören oyuncu oldu.
İlk Dünya Kupası’na yalnızca 13 ülke katılmıştı ancak bugün neredeyse tüm ülkeler bu büyük organizasyona katılmak için mücadele veriyor. Dünya Kupası, her zaman olduğu gibi bugün de farklı toplumları ve ülkeleri bir araya getiren en büyük organizasyonlardan biri olmaya devam ediyor.