Yıkıcı savaşların ve ekonomik krizlerin gölgesinde geçen 1900’lü yılların başında, Türk kadınları ilk kadın pilot olma arzularından vazgeçmedi. Belki dünyanın ilk kadın pilotu bu topraklardan çıkmadı ama dünyanın ilk kadın savaş pilotu olan Sabiha Gökçen bir Türk kadınıydı. Bedriye Tahir Gökmen’den Madelet Reyal’e, Yıldız Eruçman’dan Leman Bozkurt Altınçekiç’e kadar pek çok Türk kadını, çeşitli alanlarda ilk kadın pilot olarak adlarını Türk havacılık tarihine altın harflerle yazdırdı.
Farklı zorlukların gölgesinde geçen 1900’lü yıllarda Türk havacılık sektöründe pek çok önemli gelişme yaşandı. Türk kadını da her zaman bu gelişmelerin içinde yer aldı. Peki, dünyanın ilk kadın pilotu kimdir ve havacılık sektörüne damga vurmuş Türk kadınları kimlerdir?
Dünyanın İlk Kadın Pilotu Kimdir?
1882 yılında Fransa’da dünyaya gelen Raymonde de Laroche, 8 Mart 1910 tarihinde aldığı lisans ile dünyanın pilot lisansı alan ilk kadını olarak tarihe geçmiş, ilk kadın pilot ünvanını kazanmıştır. Avrupa’da ve Afrika’da düzenlenen birçok havacılık gösterisinde yer alan Raymonde de Laroche, Rusya’nın St. Petersburg kentinde katıldığı bir organizasyonun sonrasında Çar II. Nikolay tarafından “Barones” unvanına layık görülmüştür.
İlk Türk Kadın Pilot Kimdir?
Dünyadaki ilk Türk kadın pilot Bedriye Tahir Gökmen’dir. Halk arasında Bedriye Bacı olarak da tanınan Bedriye Tahir Gökmen küçük yaşlarından itibaren uçmaya büyük ilgi duyar. Duyduğu bu büyük ilgi Bedriye Bacı’yı 1932 yılında Vecihi Hürkuş tarafından kurulan ve Türkiye’nin ilk sivil havacılık okulu olan Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’ne kaydolmak için teşvik eder. Bedriye Bacı, okuldaki 13 öğrenci arasındaki tek kadındır, ancak bu durum onu daha da motive eder.
Bedriye Tahir’in sürdürdüğü yolculuk hiç kolay olmamış, özellikle kadın olması nedeniyle pek çok engelle karşılaşmıştır. Maaşından kesintiler yapılmış, hatta bir dönem memuriyetine son verilmiştir. Ancak bu zor yolculuğun sonunda Türkiye’deki ilk kadın pilot olmayı başarmıştır.
1933 yılında ilk Türk kadın pilot olarak gökyüzünde süzülmeyi başaran Bedriye Tahir Gökmen Türk havacılık tarihinde önemli bir yere sahiptir. Çünkü Türkiye’nin ilk kadın pilotu olarak tarihe geçmiştir. 1934 yılında soyadı kanunu çıkınca kendisine Abdurrahman Türkkuşu tarafından layık görülen Gökmen soyadını almıştır.
Dünyadaki İlk Kadın Savaş Pilotu Kimdir?
Dünyadaki ilk kadın savaş pilotu, bir Türk kadını olan Sabiha Gökçen’dir. Türk havacılık tarihinin en önemli isimlerinden biri olan Sabiha Gökçen, dünyanın ilk kadın savaş pilotu olarak kariyerinin en büyük ödülünü almıştır. Bu başarısıyla dünya tarihine adını yazdıran Sabiha Gökçen’in 1925 yılında Atatürk’le karşılaşması hayatının dönüm noktalarından birini oluşturmuştur.
1913 yılında Bursa’da doğduktan sonra küçük yaşlarda ailesini kaybeden Gökçen abisi tarafından büyütülür. Atatürk’ün 1925 yılında Bursa’yı ziyareti sırasında ona ulaşmayı başararak okumak istediğini söyler. Atatürk’ün desteğiyle Çankaya Köşkü’ne yerleşen ve eğitim hayatına Ankara’da başlayan Gökçen, Üsküdar Lisesi’nde öğrenimine devam eder. Sağlık sorunlarından ötürü tedavi görmek üzere Viyana’ya giden Sabiha, oradan Fransa’ya geçerek Fransızca eğitimine devam eder. Türkiye’ye dönmesinin ardından, 1934 yılında Atatürk tarafından kendisine verilen Gökçen soyadını alır.
1935 yılında Türk Hava Kurumu tarafından düzenlenen bir gösteride planörleri izleyen Gökçen bu alana ilgi duyarak Türkkuşu Sivil Havacılık Okulu’nda planörcülük eğitimleri almaya başlar. Kırım’da ileri eğitim aldıktan sonra Eskişehir Havacılık Okulu’na geçerek pilotluk kariyerine burada devam eder. Başarılarıyla Atatürk’ün de takdirini kazanan Gökçen, 11 ay boyunca özel eğitim aldıktan sonra dünyanın ilk kadın savaş pilotu ünvanını kazanarak dünya havacılık tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri olur.
1937 yılındaki Dersim Harekatı da dahil olmak üzere pek çok görevde aktif olarak yer alan Sabiha Gökçen havacılık kariyeri boyunca 8000 saatin üzerinde uçuş gerçekleştirmiş, 22 farklı uçak kullanmıştır. 1955’e kadar Türkkuşu Uçuş Okulu’nda başöğretmen olarak görev alan Gökçen 1953 ile 1959 yıllarında iki kez Amerika’ya davet edilerek Türk kadınını temsil etmiştir. 1996 yılında, 83 yaşındayken Fransız pilot Daniel Acton ile Falcon 2000 uçağında son uçuşunu gerçekleştirmiştir. Yine 1996 yılında dünya tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri olarak gösterilmiştir.
Atlas Okyanusunu Geçen İlk Kadın Pilot Kimdir?
Amerikalı pilot Amelia Earhart, 1928 yılında yaptığı uçuşla Atlas Okyanusu’nu geçmeyi başarmış, Atlas Okyanusu’nu geçen ilk kadın pilot olmuştur. Amelia Earhart bütün bir uçuş boyunca pilotluk yapmamıştır. Wilmer Stultz ile Louis Gordon tarafından kullanılan uçağın Atlas Okyanusu’nu geçişinin son etabında, İngiltere’ye iniş öncesinde uçağı kısa süreliğine kullanmıştır. Ancak bu olaydan kısa süre sonra Atlas Okyanusu’nu kendi kullandığı uçakla geçerek bu başarıyı perçinlemiştir.
Atlas Okyanusu’nu uçarak geçen ilk Türk kadın pilot ise bunu bir F16 ile yapmayı başaran Burcu Arpacı’dır.
İlk Türk Kadın Akrobasi Pilotu Kimdir?
Türkiye’nin ilk kadın pilot grubu arasında yer alan Edibe Subaşı Kutucuoğlu, aynı zamanda Türkiye’deki ilk kadın akrobasi pilotu olarak önemli bir yere sahiptir. Havacılık kariyeri Sabiha Gökçen’in öğrencilerinden biri olarak başlayan Edibe Subaşı, ilk uçuşunu henüz 15 yaşındayken Yunanistan’a yapmıştır. Planörle 5 saat havada kalmayı başaran başarılı pilot Gümüş C brövesi almayı başaran ilk Türk kadını olmuştur. Bugün başarılarıyla dikkat çeken Türk Yıldızları’nın oluşumunda da Edibe Subaşı’nın rolü büyüktür.
104 kez paraşütle atlama cesareti gösteren Edibe Subaşı, 1957 yılında geçirdiği ciddi bir uçak kazası sonrası uzun süre tedavi görmüş, sonrasında uçuş kariyerini sonlandırmıştır. Vefatı ise 2011 yılında İzmir’de olmuştur.
İlk Türk Kadın Jet Pilotu Kimdir?
İlk Türk kadın jet pilotları Leman Bozkurt Altınçekiç ve Şenay Günay’dır. Türkkuşu İnönü Tesisleri’nde planör eğitimi alan Leman Bozkurt, kısa sürede dikkatleri üzerine çekerek Türkkuşu Motorlu Okulu’na öğretmen adayı olarak kabul edilmiştir. 1955 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kapısının kadınlara açılmasıyla birlikte İzmir Hava Harp Okulu’na katılan Leman Bozkurt, bu noktadan itibaren yola Şenay Günay ile devam eder ve ikili 1957 yılında başarıyla mezun olur.
1958 yılında Eskişehir Jet Eğitim Filosu’nda zorlu bir süreci geriden bırakan Leman Bozkurt Altınçekiç ve Şenay Günay, jet kullanan ilk kadın pilot ikilisi olarak tarihe geçmiştir. Leman Bozkurt NATO bünyesinde de uzun yıllar boyunca tek kadın jet pilotu ünvanını taşımıştır.
Türkiye Havacılık Sektörüne Adını Yazdıran Kadınlar
1933 yılında Vecihi Hürkuş önceliğinde Bedriye Tahir Gökmen, 1935’te Türk Hava Kurumu önceliğinde, Atatürk’ün de destekleriyle Sabiha Gökçen… Ancak Türk havacılık tarihine adını yazdıran kadınlar yalnızca bunlarla sınırlı değil. Adları ilk kadın pilot olarak geçmese de Türk havacılık tarihine adını yazdıran daha pek çok kadın var.
Örneğin Belkıs Şevket Hanım, 1913 tarihinde Fethi Bey’in kullandığı uçağa binerek uçağa binen ilk Türk kadını olmuştur. İlk kadın pilot kadar olmasa da bu da son derece önemli bir gelişmedir. Madelet Reyal ise planörü A, B ve C lisansları ile kullanabilen Türkiye’nin sayılı kadın pilotlarından biridir. İlk kadın paraşütçü Yıldız Eruçman, ilk kadın havacı şehidimiz ise Eribe Kartal Hürkuş’tur.
İlk uçak bulunduğundan bu yana genellikle hep erkeklerin ismi anılmış olsa da aslında ilk kadın pilot ve ondan sonra gelen pilotların da bu yolculukta önemli bir yeri bulunur. Bugün Türkiye’de pek çok kadın pilot bulunuyorsa bu yolu açan yukarıda saydığımız isimlerdir.