“İlk araba ne zaman icat edildi?” sorusuna yanıt arayan pek çok kişi vardır. Ancak bu soruya yanıt vermek biraz zor olabilir. Aslında ilk araba olarak kabul edilen bir model olsa da yakın tarihlerde farklı modeller de geliştirilmiştir. “İlk araba ne zaman yapıldı?” sorusuna yanıt ararken edindiğimiz bilgiler bizi 1600’lü yıllara kadar götürür. Bu tarihlerde içten yanmalı motorlar tasarlanır. Bu gelişme arabanın icadına giden yolun ilk adımı olarak nitelendirilebilir olsa da içten yanmalı motor ve ilk araç arasında neredeyse 100 yıl vardır.
Nicolas Joseph Cugnot’un ilk üretilen araba mucidi olduğunu söylemek mümkündür. Ancak günümüzde dünyada ilk çıkan araba için mucit olarak Gottlieb Daimler veya Karl Benz kabul edilir. 1680-1890 yılları arasında içten yanmalı motorların geliştirilmesi için pek çok çalışma yapılmıştır. Çalışan ilk motor geliştiricileri aynı zamanda ilk araba üzerine de denemeler yapar.
İlk araba hakkında bilgi verirken özellikle Nicolaus Otto’ya değinmek gerekir. Otto, yanmalı motorlarda devrim niteliğinde bir buluşa imza atarak 1876 yılında ilk dört zamanlı motoru icat eder. Otto Cycle Engine adı verilen motor, motosiklet yapımında kullanılır. Otto’nun bu icadından sonra dört zamanlı motorların kullanımı yaygınlaşır.
Dünyanın İlk Arabası Hangisidir?
1885 yılında ilk çıkan araba olarak tüm dünyada kabul edilen modelle tanışma vakti artık gelmiştir. Karl Benz tarafından üretilen araç ilk otomobil olarak bilinir. Aracın patenti ise 19 Ocak 1886 tarihinde alınır. Benz Patent Motorwagen ilk patentli otomobildir. Dünyanın ilk araba markası olarak da Karl Benz’in şirketi Benz&Cie tarafından üretilen Motorwagen olarak kabul edilebilir. Benz ilk araba modelinde içten yanmalı motorla şasiyi birleştirmeyi başarır.
İlk motorlu araba olarak kabul edilen modellerden biri de 1890 yılında yapılır. Rene Panhard ve Emile Levassor isimli iki girişimci aslında ağaç işleme makineleri üretseler de araba üretimine yönelirler. Bunu yaparken Daimler motoru kullanırlar. Panhard ve Levassor arabalarda motorunun ön tarafta kullanılmasını sağlar. Arkadan itişli sistemi geliştirirler ve bu sisteme Systeme Panhard adını verirler.
1894 yılına gelindiğinde yaşanan kazaların ve gözlemlenen problemlerin ardından araçlarda standartlaşma olması gerektiğine karar verilir. Bu tarihte ilk standartlaştırılmış araç olan Benz Levo üretilir. 1895 yılına gelindiğinde seri üretime geçilir ve toplam 134 tane aynı tip model araç imal edilir. 1895 yılında modern şanzıman sistemi de geliştirilir.
İlk Benzinli Araba
İlk benzinli araba olarak Karl Benz tarafından üretilen modeli kabul etmek mümkündür. Motorwagen, benzinle çalışan bir modeldir. Üç tekerlekli olan bu otomobilin ilk kullanıcısı da yine mucidi Karl Benz’dir. Benz, eşi ve çocuklarıyla beraber 106 km yol gider. Ancak yolda birtakım aksaklıklar çıkar. Bu aksaklıkların üstünden gelen Benz, yolu tamamlamayı başarır. Benz, üç tekerlekli ilk araba modelini ise 1891 yılında geliştirir. 3 beygir gücünde olan aracın hızı ise saatte 14 kilometredir.
İlk benzinli araba örnekleri Amerika’da da görülür. Charles ve Frank Duryea ilk motorlu taşıt üretimini yapar. 1896 yılında Duryea Motor Wagon Company şirketi tarafından limuzin üretimi başlatılır. Yaklaşık 13 tane limuzin üretilir.
İlk Dizel Araba
İlk olarak benzinli motorlar üretilse de zaman içerisinde farklı motor tipleri geliştirilir. Bunlardan biri de dizel motorlardır. Dizel Motor 1896 yılında Rudolf Diesel tarafından geliştirilir. Bu motor türü arabalar için de ön plana çıkmaya başlar ve ilk dizel araba üretilir.
Dizel ilk araba üretimi 1933 yılında yapılır. Citroen markası station vagon tarzındaki araçlar için dizel motor alternatifi de sunar. Dizel motorlu aracın modeli Rosalie’dir. Bu modelden sonra Mercedes-Benz 260 D ve Hanomag Rekord modelleri de dizel motorlu olarak 1936 yılında üretilir. Bu araçlar o dönem 165 km hıza ulaşarak dünya rekoru kırmıştır. Dizel motor kullanımı özellikle 1960’larda yaygınlaşır. Bu tarihlerde ambulans, taksi ve ticari araçlarda dizel motor kullanılmaya başlar.
İlk Elektrikli Araba
İlk elektrikli arabanın tarihi ile ilk arabanın tarihi hemen hemen eş değerdir. 1888 yılında Alman Andreas Flocken ilk elektrikli otomobili tasarlar. Flocken Elektrowagen adı verilen bu otomobilden sonra farklı çalışmalar da yapılmıştır. 1890 yılında Andrew Morrison Amerika Birleşik Devletleri’nde elektrikli bir araç geliştirir. Geliştirilen modeller, 1897 yılında taksi olarak hizmet verir.
İlk Otomatik Vitesli Araba
İlk otomatik arabanın kullanılması için süreç otomatik şanzımanın bulunmasıyla başlar. 1921 yılında otomatik şanzıman geliştirilir. Alfred Horner, bu icadından ticari bir kazanç elde edemese de geliştirdiği şanzıman sistemi otomatik vitesli araçların üretilmesine yardımcı olur. 1930’lara gelindiğinde General Motors Hydra Matic adı verilen otomatik şanzıman sistemini geliştirir. Bu şanzıman sistemi 1948 yılında ilk kez otomobillere kullanılır.
İlk Araba Fabrikası
“İlk araba fabrikası hangisi?” diye merak edenler için ilk olarak üretim sürecine başlayan otomobil şirketlerinden bahsetmek gerekir. Prototip olarak üretimler yapılsa da her üreticinin modelini satması ve bundan kazanç elde etmesi mümkün olmamıştır.
1900’li yılların başından itibaren özellikle arabalara olan talep artar. Benzinli araçlara olan talep artınca üreticilerin sayısında da artış yaşanır. İlk üreticilerin Fransa’da olduğunu söylemek mümkündür. 1889 yılında Panhard & Levassor, 1891 yılında ise Peugeot üretime başlar. Benz bu noktada üretici konumda değil lisanslı patentli motorlarını üreticilere satan bir satıcı konumunda olmayı seçmiştir.
Motorlu araçları seri bir şekilde üreten firmaların sayısı her geçen gün artarken Amerika Birleşik Devletleri’nde seri üretim yaygınlaşır. ABD’de ilk olarak 1901 Curved Dash Oldsmobile üretimi seri bir şekilde yapılır. 1901-1904 yılları arasında Curved Dash Olds önde gelen bir otomobil firması olmayı başarmıştır.
Henry Ford ilk araba denilince akla gelen isimlerden biridir. Ford ilk arabasını 1896 yılının haziran ayında üretir. Quadricycle adı verilen otomobilden sonra 1903 yılına gelindiğinde Ford’un farklı başarılara imza attığını söylemek mümkündür. Ford Motor Company tarafından 1908 yılında Model T tanıtılır. Ayrıca 1913’te hareketli montaj hatları kurulur.
Ford, dünyanın en büyük otomobil üreticisi haline gelir ve toplam 15 milyon Model T üretimi yapar. Marka, ucuz otomobil üretimi konusunda da öncüdür. George B. Selden’in elinde bulundurduğu yol motoru patenti nedeniyle tüm otomobil üreticilerinin Selden’e telif ödemesi zorunluydu. Ancak Ford bu patenti iptal ettirerek ucuz araç üretimine başlar.
İlk Uçan Araba
Eski zamanlardaki ilk araba modellerinin yanı sıra günümüzde de arabayla ilgili ilk olarak kabul edilen çalışmalar sürdürülür. Özellikle 2000’li yıllardan bu yana uçan araba devriminin ne zaman yapılacağı merak edilir. Bu konuda prototip geliştiren firmalar olsa da henüz üretim aşamasına geçilmemiştir. ABD’li bir firma olan Alef Aeronautics 2025 yılında uçan ilk araba modelini piyasaya çıkaracağını duyurmuştur.
Model A olarak adlandırılan uçan araç için toplam 2850 adet ön sipariş oluşturulmuştur. Model A, 350 kiloluk bir araçtır. Havada maksimum 177 km hıza ulaşabilir. 8 adet pervanesi bulunan aracın yanı sıra Model Z adı verilen bir model için de çalışmalar sürmektedir. Bu model daha ucuz bir fiyata satılacaktır ve tahmini satış tarihi 2035’tir.
Uçan araba çalışmaları yapan ülkelerden biri de Güney Kore’dir. Güney Koreli SKTelecom şirketinin 2025 yılı için bir uçan taksi projesi var. Türkiye’de de Baykar firması tarafından bir uçan araba geliştirildi. Baykar Cezeri adı verilen bu uçan arabanın prototipi 2022 yılında Teknofest’te tanıtıldı. Baykar Cezeri yüzde yüz elektrikli bir araç ve 8 adet BLDC motoru ve pervanesi var. Araç, yapay zekâ destekli bir teknolojiye sahip.
Türkiye’de Üretilen İlk Araba Hangisi?
İlk araba ile ilgili dünyada yukarıda bahsettiğimiz gelişmeler yaşanırken Türkiye’de ilk deneme 1961 yılında yapılmıştır. Türkiye’de üretilen ilk araba Devrim’dir. Dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, 1961 yılında bir talimat verir ve ilk otomobilin üretilmesini ister. Eskişehir Demiryolu Fabrikası’nda başlayan üretim 129 günde tamamlanır ve ilk araba Devrim ortaya çıkar.
İlk yerli araba Devrim, dört prototip halinde üretilir. Arabanın tanıtımı 1961 yılındaki Cumhuriyet Bayramı törenlerinde yapılır. Cemal Gürsel, siyah prototipe biner ancak araç 100 metre sonra durur. Bu nedenle Cumhurbaşkanı törene krem renkli prototiple devam eder. Araç tören boyunca çalışmasına rağmen gazeteler Devrim’i acımasızca eleştirerek sadece 100 metre gidip duran siyah araçtan bahseder. Devrim’in seri üretimi yapılmaz ve onca emeğe rağmen ilerletilemeyen bir çalışma olarak tarihin tozlu sayfalarında yer alır.
Devrim’i yapan ekip çok kısa sürede ve kısıtlı şartlarda bu aracı ortaya çıkarır. 129 gün boyunca eve dahi gitmeden üretim yapan mühendisler kısa bir sürede en iyi sonucu elde etmeye çalışmıştır.
Türkiye’de ilk yerli araba olarak kabul edilen bir diğer model ise TOGG’dur. Devrim’e göre daha sistemli bir çalışma sonucu hayata geçirilen TOGG projesi için kurulan fabrika Bursa Gemlik’tedir. İlk olarak kurayla satışa çıkarılan TOGG’a ciddi bir talep vardır.