İlk televizyon ortaya bir anda çıkmadı. Bugün hepimizin evlerine giren ve ilk zamanlarda “şeytan icadı” olarak nitelenen bu mucizevi aletin icadının arkasında aslında büyük bir hikaye var. Pek çok seyahat, seyahatler sırasında yaşanan sağlık sorunları, ekonomik bunalımlar ve çok daha fazlası televizyonun icadını çok daha anlamlı hale getiriyor. Peki, ilk televizyon kim icat etti? Ya da bu teknolojinin ülkemize gelişiyle birlikte Türkiye’de ilk televizyon yayını ne zaman yapıldı? Gelin, birlikte bakalım.
İlk Televizyonu Kim İcat Etti?
Televizyonun doğuşunun ardında pek çok başarısız deneme, sağlık sorunları ve maddi sıkıntılarla iç içe geçen bir hikaye bulunur. Bu hikayenin baş kahramanı ise İskoçyalı bir bilim adamı ve mucit olan John Logie Baird’dir. 1920’lerin başında yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle Batı Hint Adaları’na gitmek zorunda kalan, hemen ardından İngiltere’ye dönen Baird, küçük bir kasaba olan Hastings’e yerleşir. İşte ilk televizyon icadının yolculuğu da John Logie Baird tarafından burada başlatılır.
İlk denemelerinde genellikle başarısız sonuçlar elde eden mucit, zaman içinde görüntülerin bir noktadan başka bir noktaya aktarılması konusunda net fikirler üretmeye başlar. Ona rehber olan şeyse Alman Mühendis Paul Nipkow’un geliştirdiği optik disktir.
Bu rehberin ışığında mekanik bir televizyon sistemi tasarlamaya başlayan Baird, ortaya çıkardığı ilk televizyon tasarımının patentini 1925 yılında alır. Televizyonun icadı için yeterli kaynağı bulunmayan mucit; örgü şişlerini, bisküvi kutularını ve benzer malzemeleri dönüştürerek ortaya bir televizyon prototipi çıkarır. Geliştirdiği bu prototipi 1926 yılında Londra’da hem halka hem bilim insanlarına tanıtarak icat sürecinde yaşadığı tüm sıkıntıların karşılığını yıllar içinde fazlasıyla alır.
Baird bu mekanik sistemin patentini alsa da modern televizyonların öncüsü Vladimir Zworykin olarak kabul edilir. Bu tasarım katot ışınlı alıcılar ve vericilerle çalışır. Bu sistem 1938 yılında icat edilmiş, aynı yıl patenti alınmıştır. ABD’li mucit Philo Farnsworth tarafından geliştirilen ve “görüntü düzenleyici” olarak adlandırılan sistem ise görüntüleri mekanik değil, elektronik olarak aktarır. Peki, dünyada ilk televizyon yayını ne zaman yapılmıştır?
İlk Televizyon Yayını Ne Zaman Yapıldı?
Televizyonun erken dönemdeki yolculuğu, sahip olunan sınırlı teknolojilere rağmen hızlı biçimde şekillenmeye başlar. İlk televizyon yayını testlerinin gerçekleşmesi 1928 yılını bulur. İlk yerel testler de Londra’da gerçekleştirilir. Görsel anlamda sınırlı olan bu yayınlar 30 satırdan oluşur. Ayrıca henüz düzenli ve yüksek çözünürlüklü değildir. Ancak bu konuda öncülük yine BBC tarafından yapılmıştır. BBC 1929 yılında her gün 15 dakikalık süreyle ilk televizyon yayınlarına başlar.
1930 yılından sonra ciddiyet kazanmaya başlayan televizyon yayıncılığı kavramı Avrupa’da da kısa süre içinde yayılır. Televizyon bu yıllardan itibaren evlere de girmeye başlar. Özellikle 1936 Berlin Olimpiyatları bu konudaki dönüm noktalarından biridir. Çünkü milyonlarca insan bu olimpiyatları ilk kez evlerinden, ekranları başından takip etmiştir. Bu da televizyon toplumda genel kabul gördüğü olaylardan biri olmuştur. Peki, ilk renkli televizyon yayını hangi ülkede yapılmıştır?
İlk Renkli Televizyon Yayını Hangi Ülkede Yapıldı?
İlk renkli televizyon yayınının gerçekleştiği tarih 27 Haziran 1951’dir. ABD’de CBS (Columbia Broadcasting System) tarafından “Premiere” isimli özel bir programda gerçekleştirilen bu yayın, ancak New York’taki birkaç özel alıcı tarafından izlenebilmiştir. Çünkü bu özel yayında kullanılan renkli yayın sistemi siyah beyaz televizyonlarla uyumlu şekilde gerçekleştirilmemiştir. Dolayısıyla bu ilk renkli televizyon yayını çok sınırlı kitleler tarafından izlenebilmiş, bu nedenle çok ses getirmemiştir.
Gerçek anlamdaki ilk renkli televizyon yayını ise çok daha geniş çaplıdır ve artık standartlaşmaya başlamıştır. 1950’lerin sonlarında başlayan, 1960’ların başlarında yaygın hale gelmeye başlayan bu yayınlar kısa sürede herkes tarafından kabul görmüştür. ABD’de geliştirilen NTSC renk sisteminin kullanıldığı yayınların bu kadar hızlı yayılmasının nedeni siyah beyaz televizyonlarla uyumlu olmasıdır. Peki, ilk televizyon Türkiye’ye ne zaman geldi ve Türkiye’nin ilk özel televizyon kanalı hangisiydi?
İlk Televizyon Türkiye’ye Ne Zaman Geldi?
Türkiye’ye ilk televizyon 1952 yılında gelir. Ancak bu tarihte Türkiye’de halka açık bir televizyon yayını bulunmadığından yayınların tamamı deneme amaçlı yapılır. İlk televizyon, Türkiye’ye İstanbul Teknik Üniversitesi aracılığıyla, Prof. Dr. Mustafa Santur öncülüğünde getirilir. Yine İTÜ tarafından ilk televizyon vericisinin kurulmasının ardından İTÜ TV 1959 yılında resmi yayınlarına başlar. Bu yayınlar sadece İstanbul ile sınırlı olduğundan diğer şehirlerden izlenemez.
Türkiye’de 1964 yılında Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) kurulur. Çıkarılan yasayla birlikte TRT dışındaki kurumların televizyon yayını yapması yasaklanır. İlk düzenli televizyon yayınları ise 1968 yılında başlar. 31 Ocak 1968, Türkiye’de televizyonun resmen başladığı gün olarak kabul edilir. İlk televizyon kanallarından olan İTÜ TV 1970 yılında yayın haklarını TRT’ye devrederek kapanmıştır. TRT’nin televizyon yayınına başladığı bu tarihlerde yayınlar yalnızca haftada birkaç saat ve siyah beyazdır.
Türkiye’de ilk renkli televizyon yayını ise 15 Mart 1984 tarihinde yapılır. TRT 1 ekranlarında 1984 Eurovision Şarkı Yarışması Türkiye Finali ile başlayan renkli televizyon yayınlarının yaygınlaşması ise 1980’lerin sonunu bulmuştur. TRT bu süreçte hem siyah beyaz hem renkli yayınları birlikte yürütmüştür.
Türkiye’nin İlk Özel Televizyon Kanalı Hangisidir?
Türkiye’nin ilk özel televizyon kanalı Star TV’dir. 1990 yılında Ahmet Özal ile Cem Uzan tarafından kurulmuştur. Başlangıçta Magic Box Star 1 adıyla Almanya üzerinden test yayınlarına başlamış olan Star TV, Türkiye’nin özel ilk televizyon kanalı olarak 4 Ağustos 1990 yılında, Star 1 adıyla normal yayına geçmiştir. 1992 yılında InterStar adını alan kalan 2002 yılında ise Star TV ismini kullanmaya başlamıştır.
Türkiye’de özel televizyon yayıncılığının öncüsü olan Star TV, zaman içinde diziler, yarışma programları veya UEFA Şampiyonlar Ligi maç yayınlarıyla birlikte en çok izlenen kanallardan biri haline gelmiştir. Kanala 2004 yılında TMSF tarafından el konulması sonrası tüm hakları 2005 yılında Doğan Holding’e geçmiştir. 2011 yılında Doğuş Yayın Grubu’na geçen kanal bugün de yayınlarına devam eder.
İlk Televizyon Markası Hangisidir?
İlk televizyon icat edildikten sonra dünyanın farklı ülkelerinde farklı televizyon markaları ortaya çıkmış olsa da dünyanın ilk televizyon markası olarak RCA (Radio Corporation of America) kabul edilir. 1930’ların sonlarında Almanya’da televizyon teknolojisinin gelişmesinde öncülerden olan Telefunken de bazı kaynaklara göre ilk televizyon markası olarak gösterilir. Yine ABD merkezli markalardan olan Philco ve Emerson da ilk televizyon markaları arasında yer alır.
1924 yılında ilk televizyonun yapılmasının ardından geçen süre 100 yılı aşmış durumda. Bunca yıl sonra televizyonun gelişimi hala devam ediyor. Televizyonun ilk hali ve son hali arasında çok büyük farklar var. Kavisli ekranlardan ambilight teknolojisine kadar çok sayıda yeni özellik televizyonları çok daha keyifli hale getiriyor. Bugün ilk televizyon karşımıza çıksaydı, muhtemelen onu izlemek pek çok insan için keyifsiz olurdu. Her alanda olduğu gibi televizyonlardaki gelişim de sürekli olarak devam ediyor. Belki bugün bizde hayranlık uyandıran pek çok teknoloji birkaç yıl içinde eskiyip kaybolacak.