Teknolojideki önemli gelişmeler meydana gelirken nasıl bir süreç yaşandığı her zaman merak konusu olmuştur. Merak edilen gelişmelerden biri de uçağın icadıdır. “İlk uçak ne zaman icat edildi?” sorusuna yanıt arayan pek çok kişi vardır. Havacılık tarihi açısından bir dönüm noktası olarak kabul edilen bu gelişme 1903 yılında yaşanır. Wright Kardeşler tarafından bu tarihte icat edilen uçak, daha sonraki yıllarda geliştirilerek günümüze kadar farklı birçok modeli olan bir ulaşım aracına dönüşür.
“İlk motorlu uçağı kim icat etti?” sorusuna yanıt ararken icat sürecinin belli detaylarından bahsetmek gerekir. Dünyanın ilk uçağı 1903 yılında Kuzey Karolina’dan havalanır. Uçağın pilotu Orville Wright’tır. İlk uçak aeodinamik ses teorisinden yola çıkılarak tasarlanır. İki pervanesi olan uçağın toplam ağırlığı 335 kg’dır. Ancak bu ağırlığa pilot da dâhildir. İlk uçak birinci denemede 12 saniyelik bir mesafe kat eder. Gün boyunca denemeler devam eder ve araç yaklaşık 59 saniye süreyle havada kalmayı ve 260 metre yol yapmayı başarır.
İlk uçak, uzun soluklu bir çalışmanın ürünüdür. İlk çalışmalar 1899 yılında başlar. Bu yılda Wright Kardeşler iki kanadı olan bir uçurtma geliştirir. Bu uçurtma bir ön deneme, uçakların uçup uçamayacağını anlamak için bir ön çalışma olarak görülebilir. Kanat eğme durumlarını ve eğimin uçağın hareketini nasıl etkileyeceğini anlamaya yönelik çalışmalardan sonra 1900 ve 1901 tarihlerinde planör uçuşları gerçekleştirilir.
Dünyada ilk uçak yapan ülke olan Amerika, Wright Kardeşler’in çalışmalarını desteklemek ve daha verimli kılmak için uygun bir test sahası belirler. Kitty Hawk olarak adlandırılan bölge uçakların denenmesi için test sahası olarak kullanılır. Wright Kardeşler 1902 yılına gelindiğinde uçağın kaldırma süreciyle ilgili problemleri çözmelerini sağlayan bir rüzgâr tüneli yapar. Bu adım uçağın uçması yönünde bir engel kalmamasını sağlar ve ilk uçuş yapılır. Uçuş sonrasında çıkan fırtınanın etkisiyle Wright Flyer uçağı devrilerek zarara uğrar. Ancak sonrasında Wright Kardeşler farklı uçaklar geliştirir. 1905 yılında yaptıkları uçakla 39 dakika boyunca uçmayı başarırlar.
İlk Uçağı Kim İcat Etti?
Wright Flyer adı verilen adı verilen ilk uçağı yapan Wright Kardeşler Amerika’da doğmuştur. Orville Wright 19 Ağustos 1971 yılında, kardeşiyse 16 Nisan 1867 yılında dünyaya gelir. Babaları piskopos olan kardeşlerin hava araçlarına olan ilgisi küçük yaşlarda başlar. Küçük yaşlardayken babalarının aldığı helikopter bir hayli ilgilerini çeker. Hatta ilerleyen yıllarda uçma arzularının ortaya çıkmasında bu oyuncağın önemli bir rolü olduğunu söylerler.
Kardeşlerin mekanik işlere ilgi duymasının kökeninde belki de bir araba imalatçısı olan dedeleri vardır. Kardeşlerin annesi Susan Wright’ın babası bir araba üreticisidir. Bu durum Susan’ın da mekanik işlere meraklı olmasını ve çocuklarını bu yönde desteklemesini sağlar.
Wright Kardeşlerin yaptıkları işle eğitim hayatlarının bağlantısı yoktur. Wilbur üniversiteye başlasa da geçirdiği bir kaza nedeniyle üniversite okuyamaz. Orville ise liseyi bile bitiremeden ayrılır ve matbaa kurarak orada çalışmaya başlar. İki kardeş farklı işler yapsa da uçmaya olan tutkuları onları bir uçak yapmak için çalışmaya iter. Böylece 1890’lı yılların sonuna doğru ciddi bir çalışma sürecine girerler. Dünyanın ilk motorlu uçuşunu gerçekleştirmeyi başaran kardeşler bu icatlarıyla dünya tarihinde hiçbir zaman unutulmayacak bir yere sahip olur.
Farklı Uçakların İlk Modelleri Ne Zaman Yapıldı?
İlk uçağın icadından sonra farklı modeller farklı bilim insanları tarafından geliştirilir. Savaş uçaklarından yolcu uçaklarına kadar pek çok farklı model tarihin farklı zamanlarında hayatımıza girmiştir. Özellikle ilk bilgisayar modelinin geliştirilmesi ve teknolojinin ilerlemesiyle uçaklar daha da geliştirilmiştir.
İlk Motorlu Uçak
İlk motorlu uçak olarak Wright kardeşlerin uçağı kabul edilir. Tarihteki ilk uçak bir motor gücüyle çalıştığı için ilk motorlu uçak olarak da kabul edilir. “İlk motorlu uçağı kim bulmuştur?” sorusunun yanıtı da Wright kardeşlerdir.
İlk Jet Uçağı
İlk jet uçağı tarihsel süreçte en önemli gelişmelerden biridir. 1941 yılında yapımı tamamlanan ve göklerde süzülmeye başlayan bu uçağın adı Messerschmitt ME’dir. Bu uçaktan 1943-1945 yılları arasında toplam 1433 tane üretilir. Almanya’da Messerschmitt AG tarafından üretilen uçak İkinci Dünya Savaşı’nda kullanılır.
Uçağın teknik özellikleri genel hatlarıyla şu şekildedir:
- Saatte 900 km hıza çıkabilir.
- Menzili 1050 km’dir.
- Dört adet MK 108 top, 24 tane R4M roketi ve 2 tane 250 kg ağırlığında bomba taşıyabilir.
Bombardıman uçaklarının savaşlarda kullanılmaya başlamasını sağlayan bir model olan Messerschmitt ME günümüzdeki savaş uçaklarının atası olarak kabul edilir.
İlk Savaş Uçağı
İlk savaş uçağı konusunda bazı bilgiler teyite muhtaçtır ve tartışmalıdır. Teknik yetersizlikleri nedeniyle çok fazla ilgi görmeyen bu uçak İtalyanlar tarafından kullanılsa da Avustralyalı Igo Etrich tarafından tasarlanır. Uçağı üreten ise Almanya’dır. Uçağın adı Etrich Taube’dir.
İlk Yolcu Uçağı
İlk uçak icadından sonra önemli gelişmelerden biri yolcu uçaklarının yapılmasıdır. Ulaşımın daha kolay hâle gelmesini sağlayan bu gelişmenin ticaretin gelişmesinde de önemli bir payı vardır. İlk yolcu uçağının icadı 1 Ocak 1914 tarihine dayanır. Yolcu taşımacılığı için kullanılan uçağın modeli Benoist XIV olarak bilinir. Uçağı başarılı bir şekilde uçuran ise Pilot Tony Jannus’tur. Uçağın genel özellikleri şöyledir:
- Çift kanatlı uçakta sadece bir yolculuk yer vardır.
- Saatte 58 mil hız yapabilir.
- İskelet kısmında ahşap malzeme kullanılmıştır.
Türkiye’nin Uçak Serüveni
Türk havacılık tarihinde uçak serüveni de yurt dışında yapılan çalışmaları yakalayacak bir tarihte başlar. Bu serüvenin 1923 yılında Vecihi Hürkuş tarafından geliştirilen uçakla başladığı genellikle tarih kitaplarında yer alsa da Hezarfen Ahmet Çelebi’nin de bu süreçteki katkılarını unutmamak gerekir. Yaptığı kanatlarla gökyüzünde bir süre uçmayı başaran Çelebi’nin bu adımı önemli bir tarihî gelişmedir. Aynı dönemde yaşayan Lâgari Hasan Çelebi de uçuş denemesi yapan bir isimdir.
İkisi de Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde bahsedilen isimlerdir. Ancak bazı tarihçiler yapılan uçuş denemelerinin abartılarak anlatıldığını ve gerçeği yansıtmadığını iddia eder. Galata Kulesi’nden yaptığı kanatlarla uçma denemesi yapan Ahmet Çelebi, 3358 metre gitmeyi başarır. Bu olay 1632 yılında gerçekleşir. Aynı tarihte Lâgari Hasan Çelebi yedi kollu bir fişek hazırlayarak IV. Murad’ın huzurunda uçuş denemesi yapar.
Fişeklerin etkisiyle havalanan Hasan Çelebi, Sinan Paşa Köşkü’nün bulunduğu yerde denize iniş yapar. Denizden yüzerek IV. Murad’ın huzuruna çıkar. Hatta padişahın kendisini bir kese altınla ödüllendirdiği bilinir. Yapılan araştırmalar Hasan Çelebi’nin paraşüt benzeri bir mekanizma kullandığını gösterir ve Seyahatnâme’de bahsedilenlerin doğru olabileceğini düşündürür.
İlk Türk Uçağı
İlk uçak bahsinden sonra Türkler tarafından yapılan ilk uçağa da değinmek gerekir. İlk Türk uçağının adı Vecihi K-VI Eğitim ve Keşif Uçağı’dır. 1923 yılında tasarlanan uçağın tamamlanması 1924 yılını bulmuştur. İlk uçuş denemesi ise 1925 yılında yapılır. Vecihi Hürkuş tarafından yapılan uçağın uçuş denemesi başarılı sonuçlansa da bu başarının ödülü hapis cezası olmuştur. Bu cezanın gerekçesi ise uçağın izinsiz uçurulmasıdır. Aynı zamanda Vecihi K-VI Eğitim ve Keşif Uçağı’na el konulur. Uzun süre açık alanda bekletilen uçak paslanır ve nihayetinde imha edilir.
Vecihi Hürkuş bu olayın üzüntüsü devam ederken pes etmez ve yeni bir uçak yapmak için çalışmalara başlar. İkinci uçağın adı Vecihi K-XIV şeklindedir. 1930 yılında uçurulan yeni uçak 1931 tarihinde gerekli sertifikayı alması için Çekoslovakya’ya gönderilir. Birkaç ay sonra sertifikalı olduğu için uçması önünde bir engel kalmaz ve Türkiye’ye uçar. Hürkuş, uçak yapımı başta olmak üzere Türk tarihine önemli katkılar sunar. I. Dünya Savaşı’nda önemli görevler üstlenmiştir. Kurtuluş Savaşı boyunca gerçekleştirilen hem ilk hem de son uçuş Hürkuş tarafından yapılır. İlk Türk uçağından bugüne Vecihi Hürkuş’un açtığı yolu takip eden Türk bilim insanları havacılığının bir adım ötesine geçmeyi hedefleyerek uzay çalışmalarına da katılmaya başlamıştır. İlk Türk Astronot Alper Gezeravcı 2024 yılında Dragon kapsülüyle bir uzay yolculuğu gerçekleştirmiştir.
İlk Uçak Fabrikası
İlk uçak Türkiye’de 1923 yılında yapılsa da seri üretime geçilmemiştir. Ancak 1926 yılına gelindiğinde TOMTAŞ’ın kurulmasıyla seri üretim başlar. İlk uçak fabrikamız olan TOMTAŞ, Kayseri’dedir. 1926’da açılan fabrika 1928’de kapatılır. 1931 yılında tekrar faaliyetlerine başlasa da 1950 yılında üretim durdurulur. TOMTAŞ’ın açılımı Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi’dir. Şirket ilk olarak Alman Junkers firmasının desteğiyle kurulur.
Türkiye’deki ilk uçak fabrikasının kurucusu sayılabilecek Junkers zamanla mali krize girer ve TOMTAŞ bu nedenle kapatılarak Milli Savunma Bakanlığına devredilir. 1931 yılında Kayseri Uçak Fabrikası olarak tekrar açılır. Bu tarihten sonra Almanya, Polonya ve İngiltere firmalarıyla anlaşmalı olarak farklı uçaklar ve farklı modellerdeki Türkkuşu olarak adlandırılan yerli uçaklar üretilir. Uçak üretim sürecinde devrin zengin iş adamlarından olan Nuri Demirağ’ın da önemli katkıları vardır.
İlk Uçak Kazası Ne Zaman Oldu?
İlk uçak mucidi olan Orville Wright ilk uçak kazasında da yer alır. “İlk uçak kazası ne zaman oldu?” sorusunun yanıtı 1908 yılıdır. Wright Model A ile yapılan kaza Fort Myer şehrinde ABD’de meydana gelir. İlk uçak kazasında pilot ve Orville Wright yaralanır. Uçakta yolcu olarak bulunan Teğmen Thomas Selfridge ise hayatını kaybeder.
Uçak kazası olarak sayılmasa da yine bir ilke şahit olunan olay da Osmanlı Devleti zamanında yaşanır. Buradaki farklılık bir uçağın ilk defa yerden yapılan tüfek atışlarıyla düşürülmesidir. Nieuport adı verilen uçak, 1911 yılında Trablusgarp Savaşı sırasında düşürülür. Uçağın pilotu İtalyan Yüzbaşı Ricardo Moizo ise Osmanlı Devleti’ne esir düşer.